Menu
ویروس کرونای جدید با بیش از ۱۰۰ هزار قربانی تا اوایل ماه مارس، به یک رویداد مهم برای بشر تبدیل شد. این ویروس ابتدا در چین متمرکز بود، اما شیوع آن در کره جنوبی، ایتالیا، ایران و ایالات متحد نشان داد که این ویروس هم‌اکنون به‌عنوان یک چالش جهانی ظاهرشده و در آینده نیز ادامه خواهد یافت. هرچند ویروس کرونا بیش و پیش از هر چیز یک تراژدی انسانی است، ولی چالشی بی‌سابقه را برای زنجیره های تأمین جهانی ایجاد کرده است.
تجربه چین نشان می‌دهد که باید انتظار چه چیزی را داشته باشیم.
شیوع اولیه و واکنش بعدی آن در چین حرکت انسان و فعالیت اقتصادی را محدود کرد و نمونه‌ای شد تا بدانیم با انتشار ویروس به سایر مناطق باید چه انتظاری داشته باشیم. درحالی‌که داده‌های جامع در مورد بهره‌وری و آثار اقتصادی کماکان در حال بروز است، ملاحظات پیرامون چین بینشی را ارائه می‌دهد تا متوجه چگونگی تغییر شرایط و آثار احتمالی آن در سایر کشورها باشیم.
دولت چین (در سطوح مرکزی و محلی) در واکنش به ویروس کرونا در ابتدا کارخانه‌ها و شرکت‌ها را ملزم به تعطیلی نمود و رفت‌وآمد مردم را محدود کرد. هم‌اکنون که چین در مهار ویروس در چندین ناحیه پیشرفت داشته، حکومت مرکزی چین یک کارزار تهاجمی «بازگشت به کار» را آغاز کرده است. این کارزار شامل پشتیبانی مالی و تجهیزات پزشکی و نیز حمایت از تلاش‌ها برای بازسازی زیرساخت‌های اصلی است تا به شرکت‌ها و کارخانه‌های تعطیل کمک کنند کارهای خود را از سر گیرند. حکومت‌های محلی نیز تلاش‌های خود را برای بازگشت به کار انجام می‌دهند که منجر به اِعمال رویکردهای متفاوت توسط شهر و استان می‌شود. جای تعجب نیست که توصیه‌ها برای بازگشت به کار بیشتر در استان‌های نزدیک به مرکز شیوع ویروس در استان هوبئی اعلام می‌شود، این مسئله نشان می‌دهد که این مناطق باوجود مهار ویروس، با آثار چشمگیر این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ اما خودِ استان هوبئی در جریان تلاش مستمر برای مهار ویروس که بیش از ۵۰ میلیون نفر را در این استان و مناطق حومه تحت تأثیر قرار داده، در سطح وسیعی تعطیل‌شده است.
داده‌های موجود نشان می‌دهد که فعالیت اقتصادی در چین در هفته‌های بعد از توقف تولیدات در سال نوی چینی، بسیار پایین‌تر از حد عادی است. یکی از شاخص‌های اصلی، میزان مصرف انرژی است که پس از سال نوی چینی به حالت عادی بازنگشته است. مصرف برق در طول سال در ۶ نیروگاه ساحلی برتر طبق گزارش ۱۴ و ۲۱ فوریه، ۴۰ درصد کاهش داشته است. به‌علاوه، طبق گزارش ۱۹ فوریه، درصد کارکنانی که در ۶ تا از ۳۲ پالایشگاه پتروشیمی برتر به کار بازگشته‌اند، زیر ۵۰ درصد باقی‌مانده و در ۱۰ تای دیگر پایین‌تر از ۸۰ درصد است.
بیماری کووید-۱۹ پویایی زنجیره تأمین در صنایع چین را تحت تأثیر گذاشته است. تولیدات الکترونیک یکی از این نمونه‌هاست. فعالیت‌های مربوط به زنجیره تأمین این صنعت احتمالاً در چین انجام می‌گیرد. مواد اولیه از مناطق مختلف این کشور استخراج می‌شود (برای مثال، فلزات خاکی کمیاب در گوانگژی) و به کارخانه‌هایی که قطعات اصلی را تولید می‌کنند، ارسال می‌گردد (برای مثال، تراشه‌ها و بُردهای مدار چاپی در هوبئی). این قطعات به مراکز مونتاژ منتقل‌شده و قطعات مونتاژ شده پیش از ترک کشور از طریق نزدیک‌ترین بندر، احتمالاً برای مونتاژ و تست نهایی به مراکز مربوطه (مثلاً در شانگهای یا گوانگژو) ارسال می‌شود.
فعالیت‌هایی که در مراحل اولیه زنجیره تأمین، نظیر تولید تراشه، انجام می‌گیرد تا حد زیادی خودکار است تا تأثیر ویروس در برخی مراحل به حداقل برسد. برای مثال، دو کارخانه بزرگ تولید تراشه در طول سال نوی چینی به فعالیت خود ادامه دادند. بااین‌حال، چندین کارخانه تراشه‌سازی دیگر، از جمله تأمین‌کنندگان اپل در بیرون از هوبئی، با تأخیر یا توقف تولید مواجه شدند، چراکه کارکنان نمی‌توانستند به محل کار خود بروند. علاوه بر این، برخی از آنها چالش‌هایی را در فرایند زنجیره تأمین تجربه کردند که مانع فعالیت آنها در تأمین مواد اولیه و اجرای تدارکات، می‌شد.
مراحل بعدی زنجیره تأمین، نظیر مونتاژ نهایی، ممکن است با فشار کاری مواجه شده و نیز نسبت به آسیب‌های بالادستی تأمین، حساس باشند؛ بنابراین، جای تعجب نیست شرکت‌هایی که مونتاژ نهایی را انجام می‌دهند، نظیر فاکسکان، با کمبود نیروی کار مواجه شوند، مخصوصاً به این دلیل که این شرکت‌ها اغلب از کارگران مهاجری استفاده می‌کنند که برای رسیدن به محل کار خو مجبورند از استان‌های تحت قرنطینه عبور کنند. این تأثیرات به‌ویژه برای شرکت‌هایی شدیدتر است که یا جزو پایگاه‌های تأمین اصلی در چین هستند یا به حجم تولید قابل‌توجهی نیاز دارند، نظیر هیولت پاکارد چک کنبد.
این تأثیرات فراتر از مرزهای چین گسترش می‌یابد. تولیدات الکترونیک کاملاً جهانی است و منجر به چالش‌هایی در زمینه جابجایی مواد اولیه در مناطق می‌شود. برای مثال، مواد اولیه از آمریکای جنوبی یا آفریقا جابجا می‌شود، قطعات از کره جنوبی، ایالات متحد یا تایوان می‌آید و مونتاژ در تایوان، ویتنام یا کره جنوبی صورت می‌گیرد. (به نمودار ۱ نگاه کنید.) محدودیت‌های حمل‌ونقل و تدارکات و کمبود نیروی کار، جابجایی مواد را در مرزهای چین محدود کرده و جریان‌های نزدیک زنجیره تأمین را با اختلال مواجه کرده است. ترخیص کالا از گمرک در برخی از بندرها چین تا ۱۰ فوریه تعطیل‌شده بود و تا پایان فوریه با ظرفیت کمتر کار می‌کرد و یک عقب‌ماندگی بزرگ در حوزه حمل‌ونقل و تدارکات برجای گذاشته است. افزون بر این، بسیاری از کشتی‌ها با کاهش نیروی کار ادامه می‌دهند.
درنتیجه، قطعات نمی‌توانند به‌موقع از چین و سایر کشورها به کارخانه‌های آسیای جنوب شرقی برسند. این امر واکنش‌های گوناگونی را برانگیخته است، همچون تأمین منابع از ویتنام، انتقال حمل‌ونقل از زمین به هوا و تغییر مسیر خطوط حمل‌ونقلی که سابقاً در کارخانه‌های چینی توقف داشت. قطعاتی که بیرون از چین تولید می‌شوند از اطراف محل توقف قبلی در هنگ‌کنگ به سمت مقاصد جنوب شرقی آسیا تغییر مسیر داده‌اند، زیرا در هفته‌های اخیر هنگ‌کنگ به یک تنگه باریک برای حمل‌ونقل تبدیل‌شده است. این چند مثال گویا، تنها بخشی از وضعیت گسترده‌ای را نشان می‌دهد که در این صنعت پیچیده و جهانی اعمال‌شده است.
ازآنجایی‌که زنجیره‌های تأمین در بسیاری از صنایع در سطح جهانی یکپارچه‌شده‌اند، تأثیرات ناشی از کووید-۱۹ در چین می‌تواند ازآنچه بسیاری از شرکت‌ها انتظار دارند، فراتر رود. برای اینکه متوجه تأثیرات احتمالی در صنعت خود شوید، دو عامل را در نظر بگیرید: ۱) میزان وابستگی منطقه یا محل شما به صادرات از مناطق تولیدی آسیب‌دیده در چین و ۲) موجودی قابل‌دسترس در زنجیره تأمین شما به‌منظور مقابله با اختلال‌های احتمالی. این نکته ها اهمیت دارد که شما باید نه‌تنها زنجیره تأمین داخلی خود بلکه زنجیره تأمینِ تأمین‌کنندگانتان را درجایی که چندان قابل‌رؤیت نیست، درک کنید.
با در نظر گرفتن این دو عامل، تحلیل‌های مقدماتی نشان می‌دهد که بر اساس تأثیرات در چین، بخش الکترونیک در سطح جهان بالاترین ریسک را دارد (به نمودار ۲ نگاه کنید)؛ گسترش بیماری به سایر کشورها و مناطق احتمالاً وسعت و عمق آسیب‌ها در صنایع را افزایش می‌دهد. اگرچه سطح موجودی پایین در صنعت خودرو آن را در معرض خطر قرار می‌دهد، اما در مقایسه با صنعت الکترونیک وابستگی کمتری به چین دارد. هرچند این تحلیل یا تحلیل‌های متمرکزتر در منطقه هوبئی دورنمایی را از صنایعی که احتمالاً از شیوع کرونا در چین آسیب‌دیده‌اند ارائه می‌دهد، اما هر شرکت باید با نگاه کاملاً جزئی خطر منطقه‌ای خاص خود را تعیین نماید. برای مثال، یک شرکت باید به این عوامل توجه کند: سطح موجودی در سرتاسر زنجیره تأمین از ابتدا تا انتها (End2End)، فارغ از اینکه تولید آن متکی به یک، دو یا چند منبع باشد؛ چطور به‌آسانی می‌تواند ظرفیت یا منابع جدید را بالا ببرد؛ و اینکه به چین یا سایر مناطق تحت آسیب چه میزان وابستگی دارد.
به دلیل نامشخص بودن پیشرفت کووید-۱۹ در آینده، سناریوهای احتمالی دربرگیرنده تأثیرات جدی این ویروس بر زنجیره‌های تأمین جهانی، فراتر از آن چیزی که تاکنون دیده‌ایم است. به دلیل گسترش کووید-۱۹ در کره جنوبی، ایتالیا و ایران، اختلال در زنجیره تأمین شبیه به اختلالاتی است که در چین مشاهده
کردیم. به‌علاوه، به‌محض اینکه مناطق تحت آسیب بهبود یابند و به تولید بازگردند، موج تقاضاها احتمالاً منجر به چالش‌هایی در ظرفیت می‌شود و زنجیره‌های تأمین را با مجموعه مشکلات جدیدی درگیر می‌کند.
به‌عنوان نخستین گام برای آمادگی، شرکت‌ها باید شیوع ویروس در چین را پیش از شیوع جهانی آن در نظر بگیرند تا نمونه‌ای برای تأثیر شیوع منطقه‌ای در سراسر جهان در دست داشته باشند. چین (در درجه اول هوبئی) شاهد تعطیلی کارخانه‌ها و شرکت‌ها بود، حمل‌ونقل و تدارکات برای مهار ویروس محدود شد و پیوندهای حمل‌ونقل و تدارکات نظام‌مند منجر به تأثیرات آبشاری گردید. تولید در هوبئی متوقف شد و بسیاری از شرکت‌هایی که به این منطقه وابسته بودند، با کمبود قطعات و محصولات مواجه شدند. حمل‌ونقل و تدارکات از چین با تأخیر انجام شد و عدم توازن در تجارت جهانی پدید آمد.
با در نظر داشتن این تجربه اولیه به‌عنوان یک پس‌زمینه، شرکت‌ها می‌توانند برای پاسخ به وضعیت پیش رو دو سناریو را مدنظر قرار دهند:
رهبران عملیات باید فوراً اقداماتی را برای واکنش به اختلالات زنجیره تأمین اتخاذ کنند.
هرچند اقدام فوری مهم است، آماده‌سازی نیازمند اِعمال تغییرات اساسی در قابلیت‌های زنجیره تأمین است که باید در هفته‌های پیشرو توسعه یابد.
کووید-۱۹ سبب شد به‌هم‌پیوستگی تنگاتنگ مناطق جهان بیش‌ازپیش آشکار شود. هم‌زمان با رشد ریسک‌های جهانی، شرکت‌ها باید راهبرد زنجیره تأمین خود را تنظیم نمایند.
تأثیرات ناشی از کووید-۱۹ در ماه‌های پیشرو شدیداً نامشخص است. برای بسیاری از شرکت‌ها، مدیریت مؤثر زنجیره تأمین در تعیین نحوه تحمل چالش‌ها، عاملی کلیدی است. حفظ ایمنی افراد و پیاده‌سازی فوری اقدامات تثبیت‌کننده زنجیره تأمین، باید اولویت نخست شرکت‌ها باشد؛ بنابراین، با درک سناریوها و اتخاذ اقدامات مناسب، شرکت‌ها می‌توانند در مقابل شوک‌های کوتاه‌مدت تاباوری داشته باشند و بهبود قدرتمندی را پایه‌ریزی کنند.
ما گروهی از مدیران و متخصصان مدیریت، مهندسی، استراتژی و بازاریابی با تجربه بین المللی هستیم که در پی ارتقای سطح دانش کاربردی مدیریت در پهنه صنعت و تجارت کشوریم. در این راه آماده ارایه خدمات در شاخه های کسب وکار گوناگون و صنایع مختلف هستیم.
آدرس: تهران، دهکده المپیک، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده مدیریت و حسابداری
شماره تماس: ۰۹۱۹۸۳۶۶۳۶۱
ایمیل: Ibc.consulting2020@gmail.com
استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.
