۱- اقتصاد خلاق

۱-۱-  مقدمه

در سراسر دنیا از اقتصاد خلاق به عنوان بخش مهم و در حال رشد و توسعه اقتصاد یاد می شود. اما ۳۰ سال قبل عبارات ” اقتصاد خلاق” و صنایع ” خلاق” به گوش کسی نرسیده بود. آیا این صنایع آنقدر جدید هستند که ۱۵ سال پیش وجود نداشتند؟ جواب هم بله و هم خیر است.

رسانه های دیجیتال و صدها هزار موسسات و شرکتهای خلاقی که به خاطر تکنولوژی های دیجیتال به وجود آمده اند، جدید هستند؛ به همین ترتیب بسیاری از کالاها و خدماتی که بازار جهانی پیچیده کنونی در خواست می کند.

اما تمایل به آفرینش چیزهایی که ارزششان خیلی کاربردی و قابل لمس نیست عمری به اندازه اجتماع بشری دارند؛ چیزهایی که زیبا هستند، چیزهایی که ارزشهای فرهنگی را از طرق موسیقی، نمایش، سرگرمی و هنرهای تجسمی انتقال می دهند. همیشه اشخاصی بوده اند (و خواهند بود) که دارای قوه تخیل و استعداد انجام این کار ها را دارند و همیشه افرادی وجود دارند که حاضرند برای این محصولات پول بپردازند. اینها پایه های اصلی اقتصاد خلاق هستند.

ولی هنگامی که:

این رسوم کهن و صنعت فرهنگی با گستره بزرگتری از فعالیتهای اقتصادی مدرن (مثل تبلیغات، طراحی، مد و رسانه ها) درهم تنیده شدند و مهمتراینکه به واسطه  تکنولوژی دیجیتال برد بسیار بیشتری پیدا کردند، در آن موقع عبارت اقتصاد خلاق واقعا ظهور پیدا کرد.

این میراث فرهنگی قدیمی و پیچیده باعث شده که اقتصاد خلاق شبیه هیچ یک از دیگر بخشهای اقتصاد نباشد.  برای مدتها در تاریخ بشر فعالیتهای فرهنگی بخشی از اقتصاد محسوب نشده اند، چون آنها مربوط به فعالیتهایی بودند که هنگام فراغت از کار انسانها انجام می شدند. حتی امروزه صنایع خلاق به همان اندازه که ارزش اقتصادی دارند بیانگر مسایل و ارزشهای فرهنگی نیز هستند. اضافه بر  ارزش مبادله ای (سطح قیمت خدمات و کالاها در بازار ) و ارزش کاربردی ( که با استفاده شان در زندگی روزمره تعیین می شود)،  خدمات و کالاهای اقتصاد خلاق یک ارزش بیانی (میزانی برای اهمیت فرهنگی) دارند که ارتباط کمی با هزینه تولیدشان و میزان مفید بودنشان دارد.

۱-۲- کلمات کلیدی

اقتصاد خلاق-خلاقیت-اقتصاد مبتنی بر خلاقیت- صنایع فرهنگی- هنر-صنایع هنری- هنرهای تجسمی- نرم افزار- دیجیتال- تبلیغات- کپی رایت- یونسکو-فیلم- سینما- بازیهای کامپیوتری- بازیهای ویدیویی

۱-۳- تعریف اقتصاد خلاق و اهمیت آن

عبارت اقتصاد خلاق برای اولین بار توسط نویسنده و مدیر رسانه ای انگلیسی جان هاوکینز به کار برده شد. او ۱۵ صنعت مختلف از هنر تا علوم و تکنولوژی را شامل این عبارت دانست. بر طبق تخمین هاوکینز ارزش جهانی اقتصاد خلاق در سال ۲۰۰۰ در حدود ۲/۲ تریلیون دلار با نرخ رشد سالانه ۵ درصد بوده است. بر این تصور اقتصاد خلاق نه فقط کالاها و خدمات فرهنگی بلکه اسباب بازیها و کل حوزه تحقیق و توسعه را در بر می گیرد. برای درک بهتر از اقتصاد خلاق, لازم است دو مفهوم تعریف گردند.

شکل ۱پوستر فیلم آواتار- این فیلم در سال ۲۰۰۹ با بودجه تقریبی ۲۵۰ میلیون دلاری حدود ۲.۸ میلیارد دلار فروش کرد!

۱-۳-۱- صنایع فرهنگی

ریشه عبارت ” صنایع فرهنگی” به کارهای اولیه در مکتب فرانکفورت در سالهای ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ بر می گردد که در آن کالاسازی هنر به عنوان موجه نشان دادن جوامع سرمایه داری و شیوع صنعت فرهنگی تقبیح شد. البته هنوز هم چنین نگرشهای بدبینانه ای از رابطه هنر و صنعت وجود دارند. اما در دهه ۶۰ میلادی بسیاری از تحلیلگران دریافتند که فرآیند کالا سازی هنری ضرورتا به پایین آمدن مقام هنر نمی انجامد. بنابراین از دهه ۸۰ میلادی به بعد عبارت “صنایع هنری” فریبکارانه به نظر نمی آمد و در محفلهای آکادمیک و سیاست سازی به عنوان یک عبارت مثبت به کار برده شد. این عبارت در دهه ۸۰ به وسیله یونسکو در سراسر جهان پخش شد و شامل گستره وسیعی از حوزه ها مانند موسیقی، نوشتار، طراحی، صنایع رسانه ای مثل رادیو، نشر، فیلم و تلویزیون گردید.

گستره این عبارت تنها محدود به تولیدات نیازمند تکنولوژی های جدید نیست، چون مقدار زیادی از تولید فرهنگی در کشورهای در حال توسعه  تولیدات صنایع دستی هستند. سرمایه گذاری در هنرهای دستی سنتی مناطق روستایی باعث منتفع شدن زنان هنرمند از طریق توانمندسازی آنها برای کسب درآمد و راهبری زندگی خود می شود.

تمام این زمینه های یاد شده دارای ارزش اقتصادی بالایی هستند و همچنین دارای عناصر و معانی عمیق فرهنگی و اجتماعی دارند.

شکل ۲ بازی کامپیوتری ساده و محبوب تتریس (تاریخ نشر ۱۹۸۴) تاکنون بیش از ۱۷۰ میلیون نسخه به فروش رفته است و رکورد بیشترین فروش در بازیهای کامپیوتری را دارد.

۱-۳-۲- صنایع خلاق

عبارات صنایع خلاق به بازه وسیعتری اطلاق می گردد که شامل کالاها و خدمات تولید شده به وسیله صنایع فرهنگی و آنهایی که مبتنی بر نوآوری شامل انواع تحقیقات و تولید نرم افزار هستند. این عبارت در ابتدای دهه ۹۰ در محفلهای سیاست سازی (مثل سیاست ملی فرهنگی استرالیا) استفاده شد. به دنبال آن در انتهای دهه ۹۰ دپارتمان فرهنگ، رسانه و ورزش بریتانیا صنایع فرهنگی را با صنایع خلاق جایگزین نمود.

۱-۳-۳-  گروه بندی صنایع فرهنگی و خلاق

گروه بندی صنایع فرهنگی بر اساس موسسات مختلف در جدول زیر نشان داده شده اند:

شکل ۳ شرکت اپل از تاریخ معرفی به بازار آیفون (ژوئن ۲۰۰۷) تا مارس ۲۰۱۷ تعداد ۱.۲ میلیارد از این گوشی هوشمند فروخته و ۷۳۸ میلیارد دلار در آمد کسب کرده است.

این مطلب ادامه دارد….