روایت رسمی از چالش‌های صنعت گاز

منبع خبر: دنیای اقتصاد

کلمات کلیدی

صنعت گاز- صادرات گاز- مصرف بهینه- گاز طبیعی- ذخایر گازی- بازار اروپا- اخبار انرژی

متن خبر

با وجود تولید روزانه ۸۰۰ میلیون متر مکعب گاز در ایران، کشور همچنان در مصرف داخلی رتبه‌دار است و سهم چندانی از بازارهای جهانی ندارد. هرچند تامین گاز برای ۹۲ درصد از جمعیت کشور در جهت تامین رفاه، اقدامی غیرقابل چشم‌پوشی است؛ اما حجم انبوه هدررفت گاز در شبکه خانگی و صنعتی نشان می‌دهد که اگر برنامه‌ای منسجم برای کنترل مصرف و همزمان توسعه برنامه‌های صادرات وجود داشت؛ حالا صادرات گاز ایران در حجم بیشتری انجام می‌شد.

در کنار حجم بالای هدررفت گاز در کشور، مشکل دیگری که بر سر راه ایران (به‌عنوان دومین دارنده ذخایر گاز در دنیا) قرار دارد، وجود برخی موانع سیاسی بر سر راه تجارت گاز با کشورهای منطقه است.اهمیت بحث صادرات گاز و چگونگی بازاریابی شرکت ملی گاز ایران در شرایطی که رقبایی همچون روسیه به بازار منطقه‌ای چشم‌ دوخته‌اند، باعث شد تا خبرنگاران حاضر در نشست خبری با حمیدرضا عراقی، اولویت سوالات خود را به این محور اختصاص دهند. در نشست خبری روز گذشته که در طبقه شانزدهم ساختمان اصلی شرکت ملی گاز ایران برگزار شد، سوالات دیگری نیز مطرح شد که از میان آنها می‌توان به بحث تصفیه بدهی گازی به ترکیه، بهره‌برداری از خطوط انتقال سراسری، صادرات گاز به عراق و خصوصی‌سازی شرکت ملی گاز اشاره کرد.

بزرگ‌ترین‌ زیرساخت گازرسانی در ایران

 به گفته عراقی، ایران با ۳۰ هزار کیلومتر شبکه گازرسانی، یکی از بزرگ‌ترین زیرساخت‌های گازرسانی در دنیا را در اختیار دارد و هم‌اکنون ۷۶درصد مردم در روستاها و ۹۸درصد شهرها روزانه ۸۰۰ میلیون مترمکعب گاز دریافت می‌کنند. به این ترتیب می‌توان گفت با انتقال روزانه ۸۰۰ میلیون متر مکعب گاز به سراسر کشور، حدود ۹۲ درصد از کل جمعیت کشور از نعمت گاز بهره‌مند هستند. در این میان حدود ۸ هزار روستای دیگر قابلیت گازرسانی را دارند که طبق گفته عراقی طی دو سال آینده باید گازرسانی به این روستاها نیز به اتمام برسد.معاون وزیر نفت درباره اجرای طرح‌های توسعه گازرسانی گفت: ما تاکنون به ۲۵ هزار روستا گازرسانی کرده‌ایم و گازرسانی به پنج هزار روستای دیگر در مرحله اجراست که گازرسانی به سه هزار روستا تا پایان امسال به پایان می‌رسد.به گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز، در حال حاضر ۲۷۰ ایستگاه و ۳۰ هزار کیلومتر شبکه انتقال گاز مشغول کار است تا گاز طبیعی به نقاط مختلف کشور برسد. آن‌طور که معاون وزیر نفت بیان کرد: «ایران یکی از بزرگ‌ترین زیرساخت‌های گازرسانی در دنیا را در اختیار دارد. در این میان خط کیاسر ــ نکا یکی از سخت‌ترین کارهایی بود که قول راه‌اندازی آن را داده بودیم تا اگر همسایه شمالی به هر دلیلی گاز را قطع کرد، مشکلی پیش نیاید و با تحقق این قول، از حالت اضطرار بیرون آمدیم.»

رابطه مصرف بهینه و صادرات گاز

ایران به‌عنوان دومین دارنده ذخایر گاز در دنیا، به همان میزان که تولید بالایی دارد به همان میزان نیز مصرف داخلی دارد. بر این اساس است که مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران نیز به این موضوع تاکید دارد که «هر میزان گاز که در کشور تولید می‌شود، به مصرف می‌رسد.» این حجم از مصرف داخلی در حالی در بخش خانگی و صنعتی به مصرف می‌رسد که میزان هدررفت گاز در این بخش‌ها بسیار چشمگیر است. گفته می‌شود فرسوده بودن و غیراستاندارد بودن زیرساخت‌های مصرف گاز در منازل از یکسو و راندمان پایین در بخش صنعتی از دیگر سو، از جمله دلایلی هستند که هدررفت ۲۰ درصدی از کل مصرف روزانه گاز در کشور را به همراه دارند. این یکی از موضوعات مهم در نشست خبری روز گذشته بود که عراقی در جمع خبرنگاران سعی در پررنگ کردن آن داشت. او با تاکید بر اینکه حفظ ۲۰ درصد هدررفت گاز می‌تواند منجر به درآمدزایی و اشتغال فراوانی شود، گفت: اگر برنامه‌ای منسجم برای بهینه‌سازی مصرف گاز وجود داشته باشد، انبوهی از فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند برای اجرای راهکارهای صرفه‌جویی وارد عرصه کار شوند.

عراقی با تاکید بر اینکه شرکت ملی گاز به تنهایی مسوول پیشبرد طرح‌های مصرف بهینه نیست و در این زمینه همکاری دولت، مجلس و سایر نهادهای مرتبط نیز ضروری است، بازدهی پایین نیروگاه‌های برق کشور که به حدود ۳۰ درصد و کمتر نیز می‌رسد را یکی از مهم‌ترین عوامل هدر رفت گاز در کنار بخش خانگی دانست. معاون وزیر نفت در امور گاز با ابراز تاسف از پایین بودن راندمان در بخش‌های صنعتی، گفت: بازدهی نیروگاه‌ها در سایر کشورها بیش از ۵۰درصد است. به عقیده کارشناسان، ارزان بودن قیمت گاز در ایران در کنار سایر عوامل، یکی از مهم‌ترین دلایل مصرف بی‌رویه و نامسوولانه گاز به‌عنوان منبعی پایان‌پذیر در کشور است.عراقی در ادامه گفت: ایران توان صادرات حجم قابل توجهی از گاز را دارد، اما مشکل اینجا است که میزان مصرف به قدری بالا است که هر چه گاز تولید می‌شود باید به مصرف در داخل اختصاص یابد و ما با وجود موقعیت سوق‌الجیشی خوبی که داریم؛ نمی‌توانیم بازارهای خوبی پیدا کنیم. مدیرعامل شرکت ملی گاز تاکید کرد: باید فکری برای صرفه‌جویی کرد در غیر این صورت، گازی برای صادرات باقی نمی‌ماند. عراقی در ادامه گفت: وقتی مردم و نهادهای دولتی و خصوصی صرفه‌جویی نمی‌کنند و قانون‌گذار نیز کاری انجام نمی‌دهد تکلیف ما چیست؟

از دست رفتن فرصت صادرات با بالا رفتن از دیوار سفارت

در کنار مصرف بی‌رویه گاز در کشور که تبدیل به مانعی برای صادرات شده است، وجود برخی مسائل سیاسی در منطقه نیز مسیرهای صادرات گاز ایران را مسدود کرده است. ایران در حال حاضر تنها به ترکیه و عراق گاز صادر می‌کند. مقداری گاز نیز به ارمنستان صادر می‌شود که در ازای آن برق دریافت می‌شود. به این ترتیب واضح است که ایران از بازار کشورهای حاشیه خلیج فارس که اتفاقا به گاز ایران نیاز فراوانی نیز دارند، بهره‌مند نیست. صادرات گاز از ایران به سمت کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس در حالی تا‌کنون رقم نخورده است که این کشورها به لحاظ اقتصادی و جغرافیایی بهترین مقاصد برای صادرات گاز ایران هستند. با این حال، وجود برخی مسائل سیاسی باعث شده است نه ایران از بازار گاز این کشورها بهره‌مند باشد و نه این کشورها از گاز ایران. این در حالی است که روسیه برای صادرات گاز به کویت (کشوری که در فاصله کوتاهی با ایران قرار دارد) برنامه‌هایی در سر دارد. معاون وزیر نفت با بیان اینکه «اگر روسیه بخواهد گاز خود را به کویت صادر کند چاره‌ای جز عبور آن از طریق ایران ندارد»، گفت: ما نیز مذاکرات خوبی با کویتی‌ها داشتیم، ولی حادثه‌ای که برای سفارت عربستان رخ داد موجب شد که مذاکرات ما با این کشور متوقف شود.

هرچند مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران عقیده دارد «اینکه ایران در تجارت جهانی گاز نقش کمی دارد، نشانه عقب‌ماندگی نیست زیرا کشوری مانند قطر که صادرات بسیار بیشتری از ما دارد، دارای مصرف داخلی  بسیار کمی بوده، درحالی که مصرف گاز در ایران بسیار بالا است»؛ بر این نکته نیز تاکید کرد که کویت به گاز ایران نیاز دارد اما زمانی که مذاکرات به خوبی پیش می‌رفت یک نفر از دیوار سفارت عربستان بالا رفت و پل ارتباطی ما قطع شد. هر وقت مسائل سیاسی رفع شد، می‌توانیم به کشورهای منطقه گاز صادر کنیم.مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران با تاکید بر اینکه ایران و کویت برای صادرات گاز در چند سال گذشته مذاکرات خوبی داشته‌اند، اظهار کرد: اما زمانی‌که دعوایی می‌شود، آنها جرات برقراری ارتباط را از دست می‌دهند اگرنه ساده‌ترین راه برای واردات گاز کویت، ایران است.

آغاز صادرات گاز به عراق از مسیر بصره

قرارداد فروش گاز ایران به عراق، پس از شش سال در خرداد ماه سال جاری آغاز به کار کرد. بر اساس آخرین اطلاعات موجود، به منظور تامین سوخت نیروگاه‌های بغداد، صادرات گاز ایران به عراق از ۷ میلیون مترمکعب در روز آغاز شد و به حدود ۱۴ میلیون مترمکعب در روز در آذرماه سال جاری رسید. به گفته معاون وزیر نفت، در حال حاضر صادرات گاز به عراق بین ۸ تا ۱۰ میلیون مترمکعب در روز است. قرار است این حجم از صادرات در فصل گرم سال به ۳۵ میلیون متر مکعب در روز برسد که با آغاز بهره‌برداری از خط لوله ششم سراسری محقق خواهد شد.

اما بصره از دیگر مقاصد صادراتی گاز ایران است که هنوز انتقال گاز به آنجا آغاز نشده است. عراقی در مورد صادرات گاز به عراق از طریق بصره به خبرنگاران گفت: ایران آمادگی صادرات گاز از طریق بصره را دارد اما عراق آماده نیست. البته در جلسه‌ای که به تازگی داشتیم، قول دادند ۲۰ اسفندماه کار را در بخش خودشان تمام کنند و احتمالا صادرات گاز به عراق از طریق بصره، اوایل سال آینده صورت بگیرد. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در مورد دریافت پول از عراق هم گفت: دریافت پول به خوبی انجام می‌شود اما نمی‌توانم اعلام کنم از چه طریقی صورت می‌گیرد زیرا راه آن را می‌بندند. وی ادامه داد: ممکن است کسانی باشند که بخواهند ارتباطات ما را خراب کنند؛ کسانی که ما را تحریم کرده‌اند و نمی‌خواهند پول وارد کشور شود. یک بار پولی را برای ترکمنستان فرستادیم که نام بانک اعلام شد و از فردای آن روز کار به مشکل خورد.

ایران آماده مذاکره با ترکمنستان

عراقی با بیان اینکه ترکمنستان سال گذشته صادرات گاز به ایران را قطع کرد، گفت: ما درخواست کردیم قیمت گاز را پایین بیاورند. یک زمانی به گاز آنها نیاز داشتیم که اگر نمی‌گرفتیم گاز شمال کشور قطع می‌شد. ما به ترکمنستان اعلام کردیم بگویند چقدر بدهی و طلب داریم. اگر آنها بخواهند مذاکره می‌کنیم و اگر بخواهند به داوری بین‌المللی می‌رویم، زیرا در برهه‌ای که آنها گاز را به روی ایران قطع می‌کردند خساراتی به ما وارد می‌شد؛ یا برای مثال کیفیت گاز آنها در برخی موارد پایین بوده که تمام اینها قابل بررسی است.

بازار اروپا برای ایران ارزشمند است

مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در مورد صادرات گاز به اروپا اظهار کرد: بازار اروپا سخت‌تر از بازار کشورهای همسایه‌ است اما برای ما ارزشمندتر است. صادرات گاز به اروپا دو مشکل دارد؛ مشکل اول این است که ترکیه ترجیح می‌دهد گاز را از ایران و روسیه بخرد و خودش به اروپا صادر کند. مشکل دوم نیز مقرون به صرفه نبودن گازرسانی به اروپا است، اما ما علاقه داریم گاز را به اروپا صادر کنیم.

تسویه بدهی گازی به ترکیه

 معاون وزیر نفت درباره آخرین وضعیت تحویل گاز به ترکیه بابت طلب گازی این کشور پس از حکم دیوان داوری گفت: پرداخت بدهی گازی به ترکیه به پایان رسیده و اکنون بابت صادرات گاز به این کشور، پولش را دریافت می‌کنیم. عراقی افزود: میزان حکم دیوان داوری بابت شکایت ترکیه، ۵/ ۱ میلیارد دلار بود که بابت آن حدود ۸ میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه تحویل دادیم. وی با انتقاد از برخی رسانه‌ها اظهار کرد: ما پول گازی را که به ترکیه دادیم قبلا دریافت کرده بودیم، اما برخی اعلام کردند که گاز مجانی داده‌ایم.

 با حذف آبونمان موافق نبودیم

حذف آبونمان از قبض‌های برق یکی دیگر از محورهای سوالات روز گذشته خبرنگاران از عراقی را تشکیل می‌داد. مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران درخصوص موضوع حذف آبونمان از قبوض گاز گفت: این موضوع از نظر ما قابل قبول نیست؛ ولی چون قانون لازم‌الاجرا است آن را اجرایی کردیم؛ اما با این کار یک‌هزار میلیارد تومان از بودجه شرکت ملی گاز کاهش پیدا کرد. این در حالی است که وجود این بند به این دلیل بود که بتوانیم سرویس مطلوب را به مشترکان گاز ارائه کنیم. وی افزود: شما ببینید شرکت گاز در کنار فعالیت‌های توسعه‌ای باید به دنبال ایجاد شبکه هوشمند برود که این شبکه هوشمند پولش باید از این بخش تامین می‌شد؛ اما قانون جلوی اخذ آبونمان را گرفت. مدیرعامل شرکت ملی گاز یادآور شد: اکنون آبونمان در قبض‌های آب، برق و مخابرات دریافت می‌شود؛ اما آبونمان گاز حذف شده است.

همه درآمدها به خزانه واریز شده است

معاون وزیر نفت درباره گزارش دیوان محاسبات درباره عدم واریز ۱۱ هزار میلیارد تومان ازسوی شرکت ملی گاز به خزانه، گفت: مجموع درآمد سالانه شرکت ملی گاز ۱۷ هزار میلیارد تومان است که هشت هزار میلیارد تومان بابت سهم هدفمندی یارانه‌ها، ۵/ ۴ هزار میلیارد تومان بابت هزینه‌های جاری و نگهداری شبکه گازرسانی و بقیه پولی است که باید بابت مالیات، سود سهام و صندوق توسعه ملی واریز شود. عراقی با بیان اینکه موضوعی که دیوان محاسبات مطرح کرده است یک بحث حسابداری است، اظهار کرد: ما از دیوان محاسبات خواسته‌ایم که منظور خود را از این گزارش اعلام کند.

از خط ششم سراسری چه خبر

مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران با اشاره به خط ششم سراسری گفت: ۹۰ درصد این خط امسال به بهره‌برداری رسیده و ۱۰ درصد باقیمانده سال آینده بهره‌برداری خواهد شد. طول این خط حدود ۱۰۰۰ کیلومتر است.عراقی ادامه داد: خط ششم باعث شده در غرب کشور نگرانی انتقال گاز نداشته باشیم و قراردادهایی که برای صادرات به عراق و ترکیه داریم، دچار مشکل نشود. وی با بیان اینکه از ۵۰۰۰ پروژه ۳۰۰۰ مورد در دهه فجر امسال به بهره‌برداری می‌رسد، اظهار کرد: ۱۲ هزار میلیارد تومان در این ماه افتتاح پروژه صورت می‌گیرد.

اقدامات شرکت ملی گاز در زمینه مینی‌LNG

مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران درادامه با بیان اینکه به دلیل پیچیدگی مینی LNG در این زمینه چندان موفق نبوده‌ایم، اظهار کرد: توسط انستیتوی گاز دانشگاه تهران قرارداد همکاری با یک شرکت کره‌ای امضا شده است که از تکنولوژی مشترک استفاده شود و اگر به نتیجه برسد نوآوری می‌شود که لایسنس آن مربوط به ایران و کره است. عراقی ادامه داد: پروژه دیگر در مسیر تهران – مازندران و در هراز است که مبتنی بر LNG و LCLNG است و پروژه‌ای هم در مازندران در حال پیگیری است که هنوز به نتیجه نرسیده است.

دو سناریو برای خصوصی‌سازی ملی گاز

این مقام مسوول با اشاره به برنامه این شرکت به منظور خصوصی‌سازی گفت: ما دو سناریو را برای این منظور پیگیری می‌کنیم که سناریوی اول، برون‌سپاری فعالیت‌ها به بخش خصوصی است؛ به‌طوری‌که مالکیت در اختیار دولت و اجرای کار برعهده بخش خصوصی است که این کار هم‌اکنون در شرکت ملی گاز در حال انجام است، اما سناریوی دوم که وزارت نفت پیگیری می‌کند، مطالعه روی ساختار صنعت نفت ایران است که مشخص شود کدام بخش‌ها باید در حاکمیت باقی بمانند و کدام بخش‌ها به بخش خصوصی منتقل شوند.عراقی در پایان با اشاره به گازرسانی به نیروگاه‌ها و همچنین ذخیره‌سازی گاز گفت: ‌در سال ۹۲ حدود ۳۵ میلیارد مترمکعب گاز در نیروگاه‌ها مصرف شد که برنامه ما در سال ۹۶ این است که مصرف گاز را در این بخش به ۶۷ میلیارد مترمکعب برسانیم و همچنین وضعیت ذخیره‌سازی ما در دو میدان شوریجه و سراجه مطلوب است؛ به‌طوری که در زمستان امسال ۳/ ۱ میلیارد مترمکعب گاز از سراجه و ۵/ ۲ میلیارد مترمکعب از شوریجه برداشت شده است.