معرفی کتاب: الگوهای بین المللی شدن شرکت ها

عنوان: الگوهای بین المللی شدن شرکت ها (در کشورهای در حال توسعه)

نویسنده: جی.ام.دی کالداس لیما[۱]

مترجمان:

• دکتر محمدرضا کریمی علویجه (عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی)
• مهتاب برزویی

معرفی کتاب

مجموعه آموزشی پیش رو به کارآفرین ها و سیاست گذاران کشورهای درحال توسعه اختصاص یافته است. می توان گفت این کتاب به مسائل مربوط به بین المللی شدن در سطح شرکتی و تأثیر آنها بر رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی در سطح ملی می پردازد. محیطی به شدت رقابتی و سناریوی تغییر مستمر و سرعت یافته، آورده های جهانی شدن هستند که نیازمند پاسخی به موقع و مؤثر می باشند. جهانی شدن، همچنین، فرصت هایی به همراه دارد که همه آنها به واسطه آزادسازی بازارها و راهبردهای تکاملی مؤسسات کوچک و بزرگ عملی خواهند شد. به طور ویژه، ادراک و در صورت امکان، بهره برداری از راهبردهای ورود به بازار این مؤسسات و همچنین روش سازماندهی و مدیریت فعالیت های تولیدی آنها امری ضروری است؛ تمامی این موارد (سازماندهی و مدیریت) در جهت کاهش ریسک و هزینه و افزایش سود می باشند.

سرمایه گذاری مستقیم خارجی و سایر اشکال همکاری در پروژه ­های مؤسسات کوچک و متوسط مانند پیمانکاری فرعی، تولید تجهیزات اصلی، شرکت در زنجیره های ارزش جهانی، شبکه های تولید جهانی، سرمایه گذاری های مشترک و اشکال متنوع مشارکت های محرک هایی در جهت پیشرفت فناورانه، رشد اقتصادی و موفقیت در بازارهای بین المللی در کشورهای درحال توسعه به شمار می روند.

در این مجموعه به داستان­های موفقیت آمیز کسب وکار هم پرداخته می شود. البته، شایان ذکر است که موفقیت اتفاقی نیست و تجارب موفقیت آمیز هم نمی تواند به آسانی تعبیر و تفسیر شود. مؤسسات کوچک و متوسط تصمیمات راهبردی و مکانی خود را بر اساس منافع سهامداران و ذینفعان خود اخذ می کنند و این تصمیم دربرگیرنده ادراک ریسک، انتظار سود و افزایش سهم بازار می باشد. البته، کشورهای میزبان مجموعه ارزش ها و منابع، الگوهای فرهنگی و اجتماعی و گزینه های مربوط به توسعه خط مشی های خود را دارند. علاوه بر این، ویژگی­ها و خصوصیات رقابت صنعتی و عوامل بازاری دائماً در حال تغییر هستند که این مسئله به پیچیدگی موقعیت های پیش روی کشورهای درحال توسعه و مؤسسات آنها می افزاید؛ این پیچیدگی، به خصوص، در مورد مؤسساتی که سطوح ناکافی ظرفیت فناورانه دارند و یا سطوح کافی و یا افزون دارند و دسترسی کامل به اطلاعات ندارند، فرصتی برای بین المللی شدن اعطا می کند.

مجموعه پیش رو در نظر دارد تا ابزاری برای کمک به بهبود موقعیت رقابتی و رشد محلی و بین المللی شرکت های کشورهای درحال توسعه باشد و این هدف را با استفاده از ارتباط با شرکای خارجی، تقویت روابط با این شرکا و یادگیری بیشتر برای دست یابی به قابلیت های نوآورانه و کارآمدی محقق سازد. در چنین ارتباطی، توجه ویژه ای به سرمایه گذاری های مشترک و مشارکت ها که دربرگیرنده انگیزه های مؤسسات حاضر، فرصت تشریک مساعی و مذاکرات مربوط به آن هستند، پیاده سازی و مدیریت خواهد شد. اگرچه مخاطبین مورد انتظار این مجموعه کارآفرینان کشورهای درحال توسعه هستند، دو نوع ملاحظات هم به عنوان بخش تکاملی به آن اضافه شده است:

اول، توسعه فعالیت های کارآفرینانه شامل موضوعاتی است که سیاست گذاران شرکتی به آنها علاقه مند هستند. برای بررسی پیشرفت فناورانه در سطح شرکت در کشورهای درحال توسعه و سهم سرمایه گذاری های مشترک و مشارکت ها در دستیابی به این هدف، باید به نقش و پیوستگی بسیاری از عوامل توانمندساز مانند موارد زیر توجه نمود:

• توسعه سیاسی و بین المللی، قوانین و کنوانسیو نهای مرتبط، توافقات دوجانبه و چندجانبه و فرصت ها و تهدیدهای حاصل از آنها برای کشورهای مختلف.
• محیط سیاسی و کلان اقتصادی هر کشور، نهادها و چارچوب های قانون گذاری و تأثیرگذاری آنها بر فعالیت های کارآفرینی و مؤسسات خارجی.
• زیرساخت فیزیکی و فناورانه هر کشور، سیستم نوآوری ملی و سازوکارهای حمایت از توسعه و نوآوری فناورانه در سطح شرکتی.

دومین مورد، فرصت های بین المللی شدن هستند که در اختیار شرکت های کشورهای درحال توسعه قرار می گیرند و متکی بر راهبردهای تجاری شرکت های چندملیتی و روش مدیریت عملیات این شرکت ها می باشند.

اهداف کتاب

این مجموعه آموزشی برای سیاست گذاران و مدیران شرکت های کشورهای درحال توسعه، سناریوهای مربوط به توسعه بین المللی و نیروهای رقابتی پیش روی این شرکت ها را نمایان می سازد و همچنین، آگاهی از راهبردها و رفتار شرکت های چندملیتی، فرصت های رشد و بین المللی شدن و چگونگی دستیابی به این فرصت ها را در اختیار آنها قرار می دهد. در ارتباط با همین موضوع، این مجموعه مخاطبان خود را قادر می سازد تا موارد عملی مربوط به ارائه، شکل ریزی، مذاکره و مدیریت انواع مختلف مشارکت ها و سرمایه گذاری های مشترک را در شرکت هایی که قصد همکاری با شرکای خارجی دارند، کنترل کنند.

هدف این است که بر مشارکت ها و سرمایه گذاری های مشترک به عنوان مسیری برای بین المللی شدن و رشد شرکت های کشورهای درحال توسعه متمرکز شویم و به طور هم زمان، شرایطی که برای عملکرد مشارکت ها و سرمایه گذاری ها مورد نیاز است، مورد بررسی قرار داده تا فرصت ها شناسایی شوند و تصمیم های مناسب اخذ شود. برای دستیابی به این هدف، این مجموعه در چهار قسمت زیر تدوین گردید:

بخش اول به سناریوی توسعه بین المللی، محیط رقابتی و محرک های توسعه جهانی شرکت ها می پردازد. در این بخش، الگوهای توسعه چندملیتی، انواع توافقات همکاری درون شرکتی، راهبردهای تولید جهانی در مؤسسات چندملیتی و چالش و فرصت های مربوطه در کشورهای درحال توسعه مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

در این زمینه، بر نقش زنجیره های ارزش جهانی و شبکه های تولید جهانی به عنوان عواملی برای مدیریت عملیات جهانی مؤسسات چندملیتی و توسعه فناورانه شرکت ها در کشورهای درحال توسعه متمرکز می شود. البته، نقش دولت های کشورهای درحال توسعه در ایجاد شرایط مکانی مناسب برای این مؤسسات و حمایت اصلی از شرکت های محلی برای توانمندسازی فناورانه و بین المللی شدن نیز موردتوجه قرار می گیرد.

دومین بخش این کتاب موضوع مشارکت ها را مورد بررسی قرار می دهد و بررسی خود را با روشن سازی مفهوم آنها آغاز می کند. سپس، با مروری بر اشکال عمده مشارکت های تجاری به همراه ویژگی های منحصربه فرد آنها، و به دنبال آن، با حرکت به حوزه های تخصصی تر مانند مشارکت های راهبردی و سرمایه گذاری های مشترک، این مفاهیم را واضح تر ارائه می دهد.

بخش دوم این کتاب به تحلیل مفهوم مشارکت های راهبردی و تأکید بر مشخصات متمایز آنها و همچنین مسائل مربوط به آنها پرداخته و انواع سرمایه گذاری های مشترک در عملیات تجاری بین المللی را نیز معرفی می کند.

بخش سوم این مجموعه آموزشی، درواقع بخش اصلی و قلب آن به حساب می آید. این بخش تمامی فرایند پیاده سازی سرمایه گذاری های مشترک را به عنوان شکلی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی و چارچوبی برای همکاری و توسعه معرفی می کند. در این بخش، سرمایه گذاران خارجی، شرکای آنها در کشورهای درحال توسعه و دولت های میزبان، همگی دارای منافع مشخصی هستند که همسوسازی آنها به واسطه سرمایه گذاری های مشترک انجام می گیرد.

با در نظر گرفتن این موضوع، بخش سوم بر محرک های شرکا و روش های ممکن برای جلب توجه آنها، گام ها و مراحل متنوع در توسعه روابط سرمایه گذاری مشترک و توافقات سرمایه گذاری مشترک به عنوان ابزاری توجه می کند که، همراه با قوانین کشور میزبان، قوانین کنترل کننده روابط بین شرکا را تدوین کرده و بر شکل گیری، همکاری و مدیریت شرکت سرمایه گذاری مشترک به عنوان یک ماهیت قانونی جدید احاطه دارد.

چهارمین و آخرین بخش این مجموعه هم به مذاکرات و قراردادهای حاصل از این مذاکرات می پردازد، با این پیش فرض که موفقیت در سرمایه گذاری مشترک به عنوان یک رابطه تجاری بلندمدت به توانایی طرفین در مذاکره و ارتباط بین منافع شخصی و اهداف مشترک بستگی دارد.

بخش چهار از دو جزء مهم تشکیل شده است: اولین جزء به زوایای مذاکرات بین الملل شامل اصول کلی مذاکره، راهبردهای مذاکره، فنون و تکنیک ها و جنبه های چند فرهنگی می پردازد.

دومین جزء به اهمیت قرارداد به عنوان ابزاری قانونی برای تعیین توافق به دست آمده بین طرفین و کنترل روابط تجاری آنها می پردازد و از طرف دیگر، اصولی راهنما برای پیش نویسی و شکل گیری یک قرارداد مناسب پیشنهاد می دهد.

ساختار کتاب

از نظر ساختار، این کتاب شامل موارد زیر است:

• یک کتاب راهنما برای دربرگیری و ارائه حجم وسیعی از دانش، به نحوی که هم جامع باشد و هم قابل خواندن.
• مرجعی از اصطلاحات و تعاریف با هدف تکمیل کتاب به همراه توضیحات بیشتر و روشن سازی اصطلاحات و مفاهیم انتخابی.
• مجموعه ای از پیوست ها که شامل انواع قراردادها، تفاهم نامه ها و سایر ابزارهای قانونی بوده، تا نشان دهند که چطور مسائل مربوط به مذاکرات در اشکال دیگر مانند پیش نویس ها ظاهر می شوند.
• مجموعه ای از روایات مربوط به محتوای کلی مجموعه که در جهت حمایت از اجرای برنام ههای آموزشی این مجموعه و خطاب به مدیران دولتی و غیردولتی در کشورهای درحال توسعه و در جهت توسعه و بین المللی شدن شرکت های آنان می باشد.

انتشار آنلاین کتاب توسط یونیدو در سال ۲۰۰۸ می باشد و تاکنون نسخه جدیدی از آن ارائه نشده است. با این وجود مطالب آن هنوز تازگی دارند و برای دست اندرکاران صنایع ایران کاربردی و به روز می باشد.

درباره نویسنده

جی.ام.دی کالداس لیما از مدیران ارشد یونیدو طی سال های ۱۹۸۴ تا ۲۰۰۲ بوده که روی انتقال تکنولوژی، مدیریت تکنولوژی و تشویق و ترویج سرمایه گذاری ها کار کرده است. وی به همراه همکارانش در واحد تشویق و ترویج سرمایه­گذاری و تکنولوژی و با حمایت همه جانبه یونیدو حاصل بررسی ها و تلاش های خود را در کتابی با عنوان “Patterns of Internationalization for Developing country Enterprises (Alliances and Joint Venture)”  چاپ نمودند. این کتاب حاصل ۲۰ سال ارزیابی تجربیات کشورهای در حال توسعه است و به شکل مناسبی ابزارها و سیاست های به کار گرفته شده آنها در سطح ملی و مؤسسات را به صورت الگوهایی در چهار بخش ساختار داده اند.

 لینک خرید کتاب

[۱] J. M.de Caldas Lima