ارزیابی عملکرد زنجیره تأمین چگونه است؟

کلمات کلیدی

ارزیابی عملکرد زنجیره تامین، شاخص های ارزیابی عملکرد، کارت امتیازی متوازن، لجستیک، مشتری، تأمین کننده، استراتژی، مدل های ارزیابی عملکرد زنجیره تامین

مقدمه

بسیاری احساس می کنند که بهبود مستمر وابسته به اندازه گیری عملکرد پی در پی سازمان است. این در حالی است که وقتی نقشه راه یک سازمان بنا نهاده می شود، مجموعه ای از معیارها با عنوان شاخص عملکرد کلیدی (KPI) برای سازمان از سطح اجرائی تا سطح مدیریت تعریف می شود، چنین سازمان هایی می توانند اهداف عملکردی برای سازمان تعیین کنند یا اینکه شاخص های عملکردی درونی یا بیرونی تعریف نمایند، که بتوانند تعیین کنند چه زمانی به هدف خود رسیده اند. اندازه گیری عملکرد جزئی از ادبیات برنامه ریزی برای بهبود در صنایع مختلف شده است تا جائی که جملاتی مانند ” هر چیزی اندازه گیری شود، بهبود می یابد ” یا ” نمی توانید چیزی را مدیریت کنید که اندازه گیری نمی کنید”، این یک ایده جدید در کسب و کار نیست بلکه قدمت آن به اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ میلادی بر می گردد، زمانی که فریدریک تیلور پدر علم استفاده از روش های علمی در کسب و کار، ارزیابی کار و زمان را مطرح کرد. با گذر زمان چهره اندازه گیری عملکرد تغییر کرده و جای خود را عملکرد کل سازمان به جای عملکرد شخص داده است.

در طی یک دهه گذشته شرکت ها زمان و هزینه بسیاری را پرداخت کرده اند که بتوانند زنجیره تأمین خود را از طریق تغییر فرآیند و تکنولوژی با تمرکز بر اجرای اصول زنجیره تأمین یکپارچه باز تعریف و مهندسی کنند. در حالی که منابع مالی و انسانی بسیاری صرف اجرای این موضوع شده است ولی هنوز نتوانسته منافع کافی و مورد انتظار را فراهم کند. از یک سو مشاوران حوضه زنجیره تأمین نوانسته اند راهکارهایی برای سوق به این هدف ارائه دهند و از سوی دیگر نرم افزارهای زنجیره تأمین که عملکرد زنجیره تأمین شرکت ها را بهبود می دهند ابزار لازم برای اندازه گیری عملکرد را در اختیار شرکت ها می گذارند.

چرا اندازه گیری عملکرد مهم است؟

اندازه گیری مهم است به این دلیل که رفتاری که عملکرد زنجیره تأمین را تعیین می کند را تحت تاثیر قرار می دهد. ابزاری را می دهد که شرکت می تواند ارزیابی کند که آیا زنجیره تأمین بهبود یافته یا از مسیر خود خارج شده است. چند نکته در خصوص اهمیت اندازه گیری عملکرد زنجیره تأمین:

• اندازه گیری برای کنترل مستقیم رفتار و کنترل غیر مستقیم عملکرد
• تعداد محدودی شاخص اندازه گیری عملکرد شرکت را در مسیر خود برای رسیدن به اهداف بهبود زنجیره تأمین نگه می دارند
• در ظاهر مرتبط است، ولی در اجرا سنگین و سخت، اندازه گیری استفاده کمی دارد و ممکن است در بهبود عملکرد زنجیره تأمین مانع باشد
• انتخاب معیارهای اندازه گیری غلط و رها کردن معیارهای مهم می تواند عملکرد زنجیره تأمین کاهش دهد
• اداره و کنترل زنجیره تأمین تنها پس از اینکه اتفاقی مانند از دست دادن یک مشتری مهم یا عملکرد ضعیف مالی روی دهد

چه راهکارهای عمومی برای اندازه گیری عملکرد زنجیره تأمین وجود دارند؟

به صورت سنتی شرکت ها بر اساس اصول حسابداری مالی ارزیابی می شوند که قدمت طولانی از زمان مصر باستان دارد. معیار های حسابداری مالی قطعا برای یک شرکت مهم هستند ولی به دلایل زیر کافی نیست:

• معیارهای مالی گذشته محور هستند و دید آینده نگر به شرکت نمی دهند
• معیارهای مالی، مسائل مهمی که برای شرکت راهبردی هستند و به عملکرد غیر مالی شرکت از قبیل خدمات مشتری و وفاداری مرتبط می شوند بی توجه است
• معیارهای مالی به صورت مستقیم در ارتباط با کارایی و موثر بودن بخش عملیاتی شرکت نمی باشد

برای برطرف کردن این نقص در اندازه گیری عملکرد زنجیره تأمین، روش های مختلفی تا به امروز توسعه داده شده است. از جمله:

• کارت امتیازی متوازن (The Balanced Scorecard)
• ارزیابی عملکرد زنجیره تأمین مدل SCOR (The Supply Chain Council’s SCOR Model)
• رتبه بندی لجستیک  (The Logistics Scorecards)
• هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC (Activity-Based Costing )
• تحلیل ارزش اقتصادی EVA (Economic Value Analysis)
• کارت های متوازن (Balanced Scorecards)

روش کارت امتیازی متوازن استقاده از سیستم های اطلاعاتی اجرائی (EIS) را پیشنهاد می کند. این روش تعداد محدودی از معیارهای متوازن که در جهت اهداف استراتژیک هستند را دنبال می کند. این روش پیشنهاد می دهد که چند بعد از زنجیره تأمین متوازن بر اساس چهار متغیر زیر مطالعه و دنبال شود.

از این چهار متغیر یا دیدگاه برای اندازه گیری عملکرد زنجیره تأمین به روش کارت امتیازی متوازن استفاده می شود که شامل:

1. دیدگاه مالی مانند هزینه تولید و هزینه انبارداری
2. دیدگاه مشتری مانند تحویل به موقع و سرعت آماده سازی سفارش
3. دیدگاه داخلی به کسب و کار مانند تولید طبق برنامه و پیش بینی خطا
4. دیدگاه یادگیری و نوآوری مانند چرخه زمانی توسعه محصول

روش کارت امتیازی متوازن باعث شده که صنعتی از شرکت های مشاور در این حوزه به وجود بیاید که به سایر شرکت خدمات مشاوره ارائه می دهند.

مدل ارزیابی عملکرد زنجیره تأمین مدل SCOR

این مدل در انتخاب نوع ابعادی که یک نفر ممکن است برای اندازه گیری عملکرد کلی یک زنجیره تأمین استفاده کند کمک می کند. این مدل به نیابت از مجموعه ای از متغیرهای عملکردی زنجیره تأمین عمل می کند که این متغیر ها از ابعاد مختلفی تشکیل می شوند:

1. ابعاد چرخه زمانی مانند چرخه زمانی تولید و چرخه نقد به نقد
2. ابعاد هزینه مانند هزینه بر هر محموله و هزینه انبارداری
3. ابعاد خدمات/کیفیت مانند تحوبل به موقع محموله و محصولات ناقص
4. ابعاد دارایی مانند محصولات موجود درانبار

در مقایسه با روش کارت امتیازی متوازن که بر روی اندازه گیری سطح اجرائی شرکت تمرکز دارد، این مدل به صورت مستقیم نیازهای زنجیره تأمین با اندازه گیری متوازن را بررسی می کند.

شکل زیر، زیر مجموعه ای از شاخص های متوازن زنجیره تأمین از مدل SCOR در فرآیندهای سطح بالا را نشان می دهد.

مدل رتبه بندی لجستیک   

این مدل توسط یک شرکت مشاوره ای در حوزه لجستیک و انبارداری توسعه داده شده است. این مدل استفاده از مجوعه ای یکپارچه از شاخص های عملکردی برای اندازه گیری عملکرد را پیشنهاد می دهد که در چهار بعد کلی زیر بیان می شوند:

1. ابعاد عملکردی مالی لجستیک مانند هزینه انجام شده برای دارائی ها و برگشت آن
2. ابعاد بهره وری لجستیک مانند سفارش های حمل شده بر ساعت و بهره برداری از حمل کانتینری
3. ابعاد کیفی لجستیک مانند صحت انبارداری و خسارت به محموله
4. ابعاد چرخه زمانی لجستیک مانند زمان حمل و زمان رسیدن کالا به مقصد

در مقایسه با سایر مدل های دیگر این مدل توصیفی است و در عمل استفاده از مجموعه ای خاص از ابعاد عملکردی زنجیره تأمین را پیشنهاد می دهد. این ابعاد به سمت لجستیک تمایل دارند و تمرکز محدودی بر روی روی اندازه گیری تولید و فراهم سازی فعالیت ها در زنجیره تأمین را دارد.

ارزیابی عملکرد زنجیره تامین چگونه است؟ – بخش دوم

مترجم: آقای رضا کرمپوریان (دانشجوی کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی)